از دوست دوست تا پیراهن مراد، آیین‌های کهن یزد در۲۷ رمضان

 یکی از مهمترین و رایج ترین مراسم ویژه ماه مبارک رمضان در استان یزد، مراسم مربوط به شب بیست و هفتم این ماه مبارک است، برخی از این آیین ها بازمانده رسوم کهن قبل از اسلام است که هنوز هم در فرهنگ ایرانی با نام های متفاوت برجای مانده است.

مراسم دوست دوست، هدیه بیست هفتمی، مراسم پیراهن مراد، دوختن کیسه مراد، مولودی خوانی، پخت نان مراد یا نان بیست هفتمی، ساختن و به دست کردن حلقه مراد و مراسم انگشتر گردانی از جمله آیین مردم استان دارالعباده یزد در شب و روز بیستم هفتم ماه مبارک رمضان است.

دوست، دوست

آیین سنتی “دوست دوست علی- امام اول علی” یکی از رایج ترین مراسم‌ مردم استان یزد است که همچنان پابرجاست و هرسال با حضور کودکان و نوجوانان در نقاط مختلف این استان برگزار می شود.

آیین قدیمی “دوست ،دوست، علی دوست ” بر اساس خرده فرهنگی دیرپا در شامگاه بیست و ششم ماه رمضان پس از تاریکی هوا با حضور خردسالان آغاز و تا نیمه‌های شب ادامه می یابد که در این آیین جمعی از کودکان و نوجوانان بصورت گروه های کوچک در محله ها به گردش درآمده به در منازل رفته و با قرائت اشعار و جملات موزون، درخواست هدیه می کنند.

این افراد که بعضا صورت خود را نیز پوشانده اند به در هر منزلی که رسیدند با خواندن ‘ˈدوست دوست – دوست علی – امام اول علی” و یا ‘ˈاین خونه شربت و قنده ، امام علی درش را نبنده” یا “من درویشم، کلاه ریشم تا نگیرم رد نمی شم” تقاضای هدیه می کنند.

صاحبخانه هم در جواب می گوید: ” می دیم می دیم . صبر کنید” و باز هم افراد در جواب صاحبخانه می گویند : ” این خونه رو به طبسه – صابش(صاحبش) به مکه برسه”، همچنین وقتی از صاحب خانه هدیه ای دریافت می کردند با هم این شعر را می خواندند :”این خونه چقه قشنگه ، همه جاش شربت و قنده ، امام حسین درش را نبنده.” یا اشعار دیگری مانند ” الله کریم ، هفت نفریم ، نون نداریم ، شب می خوریم ، صبح نداریم ، صبح می خوریم ، شب نداریم ، می دی یا بریم ” از دیگر اشعار مراسم شب بیست هفتم رمضان در استان یزد است.

مردم استان دارالعباده یزد معتقدند که این رسم پس از شهادت مولا علی (ع) و به یاد این امام همام و کمک هایی که آن حضرت به یتیمان کوفه داشتند، صورت می گیرد ، همچنین براساس اعتقادات موجود، کسانی که به مراسم “دوست دوست علی دوست” می روند چیزهایی که هر صاحبخانه به آنها می دهد را به عنوان تبرک به مال خود اضافه و در طول سال از آن برای برکت زندگی استفاده می کنند.

مردم استان یزد با عشق و ارادت خاصی که به ائمه اطهار(ع) و مولای متقیان دارند از شب های قبل از بیست وهفتم ماه مبارک رمضان با خریدن شیرینی، نبات، آبنبات، نخود، خرما و سایر مواد خوردنی، آماده پذیرایی از برگزار کنندگان این آیین می شوند، در برخی از خانواده های یزدی موسوم است که برای برآورده شدن حاجت وجه نقد تهیه و به عنوان برکت به میهمانان تقدیم می کنند.

این مراسم، محدود به گروه نونهالان و نوجوانان دختر و پسر نیست بلکه در برخی از مناطق استان خانم های خانه دار هم چند نفری با هم به در منازل همسایه ها رفته و سنت را بجا می آورند، عده ای از مردم این استان عقیده دارند که برگزاری این مراسم علاوه بر زنده نگه داشتن یاد و خاطره مولای متقیان حضرت علی (ع) موجب نزدیکی دل ها و ترویج یتیم نوازی و ترحم به دیگران در سطح جامعه می شود .

هدیه بیست و هفتمی

به دلیل کشته شدن قاتل امیرالمومنین (ع) در این شب، خانواده های یزدی به جشن و سرور می پردازند ، برخی نیز این شب را مبارک و میمون دانسته و مراسم خواستگاری ، بله برون ، عقد و عروسی را در این شب برگزار می کنند و برخی از تازه دامادها در این شب به نوعروسان خود هدیه می دهند که به آن هدیه بیست و هفتمی گفته می شود.

خوردن کله پاچه در شب بیست و هفتم

در روز بیست و ششم ماه مبارک رمضان برخی خود را با حنا و لباس نو آراسته کرده و به خانه بزرگترهای فامیل رفته و مراسم میهمانی برگزار می‌کنند و با نقل ، شیرینی ، آجیل و گاه غذاهای یزدی از جمله شولی پذیرایی می شوند؛ همچنین برخی خانواده ها با پختن غذاهای خاص این شب جشن را کامل می کنند ، یکی از خوارک‌های متداول در شب بیست هفتم ” کله پاچه ” است .

مولودی خوانی

یکی دیگر از مراسم این شب مولودی خوانی است ، برخی خانواده های یزدی نذر می کنند که در این شب مبارک مراسم مولودی خوانی برگزار کنند، بنابراین از چند روز قبل به تدارک پرداخته و اقوام و آشنایان را دعوت می کنند و زنان به میمنت این شب لباس نو به تن کرده و با شادمانی در این مراسم شرکت می کنند، دایره نوازی در مراسم مولودی خوانی یزد بسیار رایج است و در باور عوام نغمه های این ساز ارواح خبیثه را از تن بیرون و سلامت به آنان هدیه می کند.

دوختن پیراهن مراد

دوختن لباس مراد یکی دیگر از مراسم بیست و هفتم ماه رمضان است برخی که نذری یا طلب حاجتی دارند؛ به ویژه کسانی که بیمار هستند به نیت سلامتی و برخی هم برای بخت گشایی دختران جوان پیراهن مراد می دوزند.

زنان یزدی در روز بیست و هفتم به نیت سلامتی بیمار پولی از هفت سید و یا هفت نفر که اسمشان فاطمه است می گیرند و سپس با این پول پارچه‌ای خریداری کرده و پارچه را همراه وسایل خیاطی به یکی از مساجد شهر برده و بین دو نماز ظهر و عصر به نیت شفای بیماران برش می‌دهند، پس از دوخت، پیراهن را برتن بیمار می کنند و اعتقاد دارند این لباس برتن بیمار سبب شفای مریض می شود.

برخی هم برای بخت گشایی دختران جوان خود پیراهن مراد می‌دوزند و بعد از اتمام دوخت و دوز بین افراد در مسجد نقل و شیرینی پخش می کنند، دوختن پیراهن مراد همه ساله در مسجد جامع کبیر یزد برگزار می شود، در گذشته مسجد«امیر چخماق» در این روز پذیرایی زنان یزدی بود در این مسجد سنگ مرمری است که به “سنگ مراد” مشهور است.

حلقه مراد

ساختن و به دست کردن “حلقه مراد” از جمله رسوم مردم استان یزد در روز بیست و هفتم ماه رمضان است، پدر و مادرانی که فرزندانشان قبل از سن بلوغ فوت می کرد، برای جلوگیری از مرگ فرزند حلقه مراد می ساختند و معتقد بودند با این کار از مرگ جلوگیری می شود.

برای تهیه حلقه مراد، ابتدا از هفت نفر که نام آنها محمد، علی یا فاطمه بود یا از هفت مؤمن، یک سکه می گرفتند، بعد از جمع آوری پول به زرگری رفته، سفارش حلقه ای از جنس نقره می دادند و سفارش می دادند که حتما در روز بیست و هفتم ماه مبارک حلقه ساخته شود، سپس قبل از ظهر روز بیست و هفتم اگر فرزند دختر بود، دو حلقه به گوش او و اگر پسر بود تنها یک حلقه به گوش راستش آویزان می کردند.

برای اینکه پول حلقه مراد را از افرادی به نام محمد یا علی یا فاطمه می گرفتند، حلقه را “حلقه محمد” یا “حلقه هفت مرتضی علی” و یا “حلقه هفت فاطمه” هم می نامیدند.

نان مراد یا نان بیست و هفتمی

از دیگر آداب و رسوم مردم استان کویری یزد پخت نان بیست و هفتمی(سوروک) است، برای تهیه این نان، آرد آن را از هفت نفر که اسم فاطمه دارند، گرفته و به سراغ مغازه ای که رو به قبله بود و صاحبش فرد خوب و مومنی محسوب می شد، می رفتند و از او هم پولی می گرفتند.

با این پول آرد خریده و نان را می پختند و به برش های کوچکی تقسیم کرده و به مردم می دادند و معتقد بودند اگر فردی که باید به سربازی برود این نان را بخورد از خدمت سربازی معاف می شود و یا اگر در زندان است، آزاد می شود.

البته امروزه دیگر چنین نیست و فرد به مغازه رفته و آرد این نان را می خرد و بعد از خمیر، آن گاه آنها را به صورت چانه های کوچک پهن کرده و در روغن سرخ می کنند و روی آن گل زرد ریخته و در پایان روی آن شکر می پاشند و برخی نان سوروک را در شیره قرار می دهند.

شکستن گردو

یکی از رسوم رایج در گذشته که امروز کم بیش در برخی مناطق رایج است مراسم بخت گشایی دختران معروف به رسم ” شکستن گردو “است، افرادی که دختر دم بختی داشتند، مقداری ‌گردو تهیه کرده و از پله های مسجد جامع بالا می رفتند و در هر پله یک عدد گردو را زیرپا می شکستند و زمانی که به بالای مسجد می رسیدند بر گنبد مسجد دعای خاصی می خواندند و هفت دور می چرخیدند و از پله ها پایین می‌آمدند.

این آداب در حالی برگزار می شد که در دست دختر دم بخت، قفل و شیرینی بود که وقتی دختر از پله های مسجد جامع پایین آمد به اولین نفری که جوان بود می رسید، قفل را به وی می داد تا آن را باز کند و به وی شیرینی تعارف می کرد که معتقد بودن بخت دختر باز شده و همسر مناسبی پیدا می کند.